Níð

Höfundur: Sóley Tómasdóttir

Ég fékk tölvupóst í gær með ábendingu um mann sem tengist barnastarfi og borgarkerfinu og hefur samkvæmt póstinum gert tilraun til að misnota barn. Hann var kærður, lögreglan taldi það nægilega alvarlegt til að senda það til saksóknara sem svo felldi málið niður þar sem það þótti ólíklegt til sakfellis (eins og flest önnur sambærileg mál). Hér var um dæmigert „orð-á-móti-orði-mál“ að ræða.

Ég er sem sagt með upplýsingar um nafn þessa manns og stöðu og frásögn af því sem hann á að hafa gert en ég er líka með bréf frá saksóknara um að málið hafi verið fellt niður vegna skorts á sönnunum þótt í því standi líka að líklegt sé að eitthvað hafi gerst umrædda nótt.

Hvað á ég að gera við upplýsingar sem þessar? Hvaða valkosti hef ég?

1. Ég get opinberað upplýsingarnar. Nafngreint manninn og sagt frá því að ég viti að hann hafi verið kærður fyrir tilraun til misnotkunar en málið hafi verið fellt niður vegna ónógra sannana. Þá myndi einhver segja að ég sé að brjóta gegn grundvallarreglu réttarríkisins og láta samfélagið um framhaldið (eða að „taka manninn af lífi án dóms og laga“), þótt auðvitað skuli maðurinn teljast saklaus gagnvart yfirvöldum uns sekt hans er sönnuð.

2. Ég get haft samband við þá sem tengjast manninum og farið fram á að hann verði látinn fara. Án þess að hafa neitt í höndunum til að krefjast þess þar sem sekt mannsins hefur ekki verið sönnuð. Mögulega verður brugðist við, talað við manninn eða hann látinn fara án útskýringa, en framtíðarmöguleikar hans til starfa í tengslum við börn verða eftir sem áður ótalmargir.

3. Ég get látið  eins og ekkert sé, treyst á réttarkerfið og vonað það besta. Þá á ég á hættu að lenda í því eftir fjörutíu ár að horfa á sjónvarpsþátt afhjúpa áratuga barnaníð manns sem meðal annars hafði tengst borgarkerfinu um tíma og ég hefði hugsanlega með einhverjum ráðum geta stoppað.

Enginn þessara kosta er góður.

Umfjöllun Kastljóss undanfarin kvöld um Karl Vigni Þorsteinsson og hans hroðalegu verk undanfarna áratugi hafa vakið fólk til meðvitundar um þöggunina sem hefur einkennt þennan málaflokk í áranna rás. Flestir vilja þó trúa því að samfélagið hafi breyst – að svona lagað gæti varla gerst í dag, enda tíðarandinn annar og viðbrögðin faglegri. En er það svo? Getur verið að fyrir einhverjum árum eða áratugum hafi fólkið í kringum Karl Vigni og þolendur hans staðið í svipuðum sporum og ég nú?

Ég vildi að ég gæti lagt til lausn hér í niðurlagi pistilsins. En ég hef því miður ekki komið auga á hana. Það hefur vissulega verið aðdáunarvert að fylgjast með því hugrakka fólki sem hefur talað umbúðalaust um ofbeldið sem það varð fyrir af hálfu Karls Vignis, en það er þó í mjög sérstakri stöðu. Karl Vignir hefur játað á sig brotin og þolendurnir eru það margir að enginn efast um að frásagnirnar séu réttar. Núna fyrst. Margir reyndu. Margir töluðu. En ekkert var gert.

Þannig er það í langflestum þessara mála. Þolendur reyna að tala og jafnvel að kæra. En samfélagið bregst. Stundum neita nánustu aðstandendur þolenda að trúa þeim. Stundum stoppa málin hjá lögreglunni, stundum hjá saksóknara og stundum í réttarsal. Í langfæstum tilfellum eru ofbeldismenn dæmdir, ekki af því að sýkna hafi verið í málinu, heldur af því að sektin var ekki sönnuð. Og þá geta ofbeldismennirnir haldið áfram. Kannski í einhver ár, kannski áratugi og kannski allt sitt líf.

Það á ekki að vera á valdi einstaklinga að velja milli þeirra vondu kosta sem ég stend frammi fyrir núna. Samfélagið á að taka á kynferðisafbrotum af myndugleik, það á að verja börn gegn hvers kyns ofbeldi og koma höndum yfir gerendurna. Samfélag sem ekki gerir það er samfélag sem leyfir ofbeldi að grassera og hvetur bæði til þöggunar og mannorðsmorða, því gerendur eru sjaldan dæmdir sekir. Vandinn liggur í meingölluðu réttarríki sem tekur ekki á þessum málum.