Gátlisti forréttindakarlmannsins

Barry Deutsch, sem bloggar undir nafninu „Ampersand“, hefur tekið saman þennan lista og uppfærir hann reglulega. Innblásturinn kemur frá Peggy McIntosh, prófessor við Wellesley College, en hún skrifaði ritgerðina „White Privilege: Unpacking the Invisible Knapsack“ árið 1990. Í ritgerðinni segir hún að hvítum Bandaríkjamönnum sé „kennt að sjá kynþáttahatur einungis í einstökum tilvikum af kvikindisskap, en ekki í ósýnilegum kerfum yfirráða yfir mínum hópi“. Til að sýna dæmi um þessi ósýnilegu kerfi setti Peggy McIntosh saman lista yfir 26 ósýnileg forréttindi sem hvítt fólk nýtur. Hún benti einnig á að karlmenn séu gjarnan ómeðvitaðir um forréttindin sem þeir njóta vegna þess eins að vera karlmenn og Barry Deutsch ákvað að bæta úr því.

Gátlisti forréttindakarlmannsins

1. Ef ég sæki um starf eru mjög góðar líkur á því að ég verði ráðinn fremur en þeir kvenkyns umsækjendur sem ég keppi við. Þeim mun æðri sem staðan er, þeim mun meiri eru líkurnar mér í hag.
2. Ég get verið nokkuð viss um að samstarfsfólk mitt muni ekki halda að ég hafi fengið starfið vegna kynferðis míns – jafnvel þótt það kunni vel að vera tilfellið (frekari upplýsingar hér).
3. Ef ég fæ ekki stöðuhækkun er það ekki vegna kynferðis míns.
4. Ef mér gengur illa í starfi eða á framabrautinni get ég verið viss um að það verður ekki notað sem sönnun fyrir almennu vanhæfi allra kynbræðra minna.
5. Ég á mun síður á hættu að verða fyrir kynferðislegri áreitni í vinnunni en samstarfskonur mínar (frekari upplýsingar hér).
6. Ef ég inni af hendi sama verk og samstarfskona mín og matið á störfum okkar er ekki algjörlega hlutlægt er líklegt að fólk muni almennt telja að ég hafi unnið verkið betur.
7. Ef ég er kominn á unglingsaldur eða fullorðinsár eru líkurnar á því að mér verði nauðgað tiltölulega litlar, svo fremi sem ég lendi ekki í fangelsi (frekari upplýsingar hér).
8. Að öllu jöfnu er mér mun síður innrætt en konum að ég eigi að óttast að vera á ferli eftir myrkur á venjulegum, opinberum svæðum.
9. Ef ég kýs að eignast ekki börn mun enginn túlka það sem svo að mig skorti karlmennsku.
10. Ef ég eignast börn en er ekki aðalumönnunaraðili þeirra verður það ekki túlkað sem svo að mig skorti karlmennsku.
11. Ef ég eignast börn og annast þau til jafns við eða meira en móðirin verður mér hrósað fyrir að vera einstaklega gott foreldri, jafnvel þótt ég sýni ekki nema lágmarkshæfni við umönnunina (frekari upplýsingar hér).
12. Ef ég eignast börn og sækist eftir starfsframa mun enginn álíta mig eigingjarnan fyrir að vera ekki heimavinnandi.
13. Ef ég sækist eftir pólitísku embætti er afar ólíklegt að fjölmiðlar muni fjalla ítarlega um samband mitt við börnin mín eða hvers konar aðstoðarfólk ég ræð til að annast þau.
14. 

    Ríkisstjórn Tékklands, í apríl 2010

    Lýðræðislega kjörnir fulltrúar mínir í opinbera geiranum eru að stórum hluta fólk af sama kyni og ég. Þetta verður enn líklegra eftir því sem embættið er valdameira.

15. Þegar ég óska eftir að fá að tala við „þann sem er í forsvari“ er líklegt að ég hitti fyrir einstakling af sama kyni og ég sjálfur. Þetta verður enn líklegra eftir því sem viðkomandi aðili er hærra settur innan stofnunarinnar.
16. Á æskuárunum er líklegt að ég hafi fengið meiri hvatningu til að vera virkur og athafnasamur en systur mínar (frekari upplýsingar hér).
17. Á æskuárunum gat ég valið úr fjölda mismunandi fyrirmynda og staðalímynda af sama kyni og ég, innan margs konar miðla. Ég þurfti aldrei að leita þær uppi, karlkyns hetjur voru (og eru) reglan en ekki undantekningin.
18. Á æskuárunum er líklegt að ég hafi fengið meiri athygli frá kennaranum mínum en skólasystur mínar, jafnvel þótt þær hafi rétt jafn oft eða oftar upp hönd (frekari upplýsingar hér).
19. Ef ég á slæman dag, viku eða ár þarf ég ekki að velta því fyrir mér hvort hver einasta neikvæð og slæm upplifun hafi tengst mismunun eða fordómum vegna kynferðis míns.
20. Ég get kveikt á sjónvarpi eða skimað yfir forsíður dagblaðanna og séð þar umfjöllun um fjöldann allan af einstaklingum af sama kyni og ég, af öllum sviðum þjóðfélagsins.
21. Ef ég sýni af mér ábyrgðarleysi í fjármálum mun enginn tengja það við kynferði mitt.
22. Ef ég sýni af mér ábyrgðarleysi í umferðinni mun enginn tengja það við kynferði mitt.
23. Ég get ávarpað hóp fólks á opinberum vettvangi án þess að ég sé um leið að leggja alla kynbræður mína fyrir dóm almennings.
24. Jafnvel þótt ég sofi hjá mörgum konum er engin hætta á að ég verði brennimerktur sem „drusla“, nema þá í gamni, og það fyrirfinnst ekki nein karlkyns hliðstæða við „druslustimpilinn“ sem konur geta fengið á sig (frekari upplýsingar hér).
25. Ég þarf aldrei að hafa áhyggjur af því hvaða skilaboð klæðaburður minn sendir um það hversu tilkippilegur ég er kynferðislega (frekari upplýsingar hér).
26. Fatnaðurinn sem ég nota er yfirleitt bæði ódýrari og betur hannaður en fatnaður kvenna úr sama þjóðfélagshópi og ég. Ég get ekki valið úr jafn fjölbreyttum fatnaði og konurnar en fötin sem ég klæðist eru líklega bæði þægilegri og hentugri, jafnvel þótt þau séu ekki klæðskerasniðin (frekari upplýsingar hér).
27. Sú daglega umhirða og snyrting sem samfélagið krefst af mér kostar tiltölulega lítið og tekur lítinn tíma (frekari upplýsingar hér).
28. Ef ég kaupi mér nýjan bíl er líklegt að mér verði boðið hagstæðara verð en konu sem ætlar að kaupa sambærilegan bíl (frekari upplýsingar hér).
29. Ef ég er ekki aðlaðandi í hefðbundnum skilningi eru ágallarnir oftast lítilvægir og það er auðvelt að horfa fram hjá þeim.
30. Ég get talað hátt án þess að eiga á hættu að vera kallaður skass. Ég get verið ákveðinn og fylginn mér án þess að vera kallaður tík.
31. Ég get óskað eftir lögbundinni vernd gegn ofbeldi af því tagi sem einkum bitnar á körlum án þess að það sé túlkað sem sértæk hagsmunagæsla afmarkaðs samfélagshóps, enda er sú tegund ofbeldis kölluð „glæpir“ og telst sameiginlegt, samfélagslegt vandamál. (Ofbeldi sem einkum bitnar á konum er yfirleitt kallað „heimilisofbeldi“ eða „kunningjanauðgun“ og er flokkað sem vandamál afmarkaðs samfélagshóps.)
32. Ég get treyst því að dagleg orðræða í hversdagslegum samskiptum sé nánast undantekningalaust í karlkyni. „Allir menn eru jafnir fyrir Guði“, þingmaður, ráðherra, formaður, lögfræðingur, læknir, forseti, hann, sá.
33. Færni mín til að taka mikilvægar ákvarðanir og sinna öllum almennum störfum mun aldrei verða vefengd með vísan í hvaða tími mánaðarins er hverju sinni.
34. Það mun enginn ætlast til þess að ég skipti um eftirnafn þegar ég geng í hjónaband eða krefja mig um skýringar ef ég geri það ekki.
35. Ákvörðun um að ráða mig í starf mun ekki taka mið af getgátum um það hvort ég muni eða muni ekki ákveða að stofna fjölskyldu innan óákveðins tíma.
36. Öll algengustu trúarbrögð veraldarinnar hafa einstaklinga af sama kyni og ég í leiðtogastöðum. Jafnvel Guð almáttugur er í karlkyni samkvæmt flestum veigamestu trúarstefnunum.
37. Samkvæmt kenningum allra útbreiddustu trúarkenninga heimsins ætti ég að vera höfuð fjölskyldu minnar og eiginkona mín og börn undirgefin mér.
38. Ef ég á eiginkonu eða sambýliskonu eru líkur á því að verkaskipting á heimilinu sé með þeim hætti að hún sinni flestum húsverkunum, einkum þeim leiðigjörnu og minnst gefandi (frekari upplýsingar hér).
39. Ef ég eignast börn með eiginkonu minni eða sambýliskonu get ég búist við að hún sinni flestum daglegum umönnunarstörfum því tengdu, svo sem bleyjuskiptum og matmálstímum.
40. Ef ég eignast börn með eiginkonu minni eða sambýliskonu og það kemur á daginn að annað okkar þarf að fórna starfsferlinum að hluta eða heild til að ala upp börnin eru líkur á að við munum bæði ganga að því sem gefnu að það verði hún sem færir þá fórn.
41. Að því gefnu að ég sé gagnkynhneigður eru tímarit, auglýsingaskilti, sjónvarpsefni, kvikmyndir, klámefni og nánast öll fjölmiðlun stútfull af léttklæddum konum sem er ætlað að höfða til mín kynferðislega. Sambærilegt myndefni af karlmönnum fyrirfinnst en er mun fáséðara.
42. Almennt upplifi ég mun minni þrýsting um að vera grannur og í formi en konur (frekari upplýsingar hér). Ef ég er feitur hefur það líklega mun minni félagslegar og hagrænar afleiðingar fyrir mig en það hefur fyrir feitar konur (frekari upplýsingar hér).
43. Ef ég er gagnkynhneigður er afar ólíklegt að ég verði nokkru sinni beittur alvarlegu líkamlegu ofbeldi af hendi maka eða ástkonu (frekari upplýsingar hér).
44. Bláókunnugt fólk víkur sér yfirleitt ekki að mér á götum úti og skipar mér að „brosa“ (frekari upplýsingar hér og hér).
45. Ég verð svo gott sem aldrei fyrir kynferðislegri áreitni á götum úti. Ég þarf ekki að velja mér leið af kostgæfni í almenningsrými til að forðast að verða fyrir áreitni (frekari upplýsingar hér).
46. Konur grípa að öllu jöfnu ekki fram í fyrir mér eða trufla mig jafn oft og karlar grípa fram í fyrir konum eða trufla þær.
47. Ég nýt þeirra forréttinda að vera ómeðvitaður um forréttindi mín sem karlmaður.

—

Þýðing: Halla Sverrisdóttir

 

4. 9. 2013:

Frá ritstjórn: Glöggur lesandi hefur bent okkur á að eldri útgáfu af þessum lista sé að finna í tímaritinu Veru, 1. tbl. 2004. Listinn er á bls. 51 og og í þeirri útgáfu eru 34 liðir.