Karlar sem hata konur – nú er nóg komið

Höfundur: Magnea Marinósdóttir

Ísland í efsta sæti í jafnréttismálum? Úr skýrslu World Economic Forum

Við áramót er vaninn að líta bæði yfir farinn veg og horfa fram á veginn. Árið 2013 fögnuðu Íslendingar, fimmta árið í röð, fyrsta sætinu í alþjóðlegum samanburði á stöðu jafnréttismála skv. könnun World Economic Forum. Í fyrsta sinn síðan mælingar á afstöðu Íslendinga til afbrota hófust fyrir 24 árum þykir kynferðisbrot vera alvarlegasta afbrotið á Íslandi. Það er mikið stökk á milli ára en árið 2012 þótti einungis 13% viðmælenda kynferðisbrot vera alvarlegasta afbrotið samanborið við 36% árið 2013. Helgi Gunnlaugsson, prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands og upphafsmaður rannsóknarinnar, vísar til umræðunnar sem átti sér stað á fyrri hluta ársins um kynferðisbrot og áhrif hennar sem hefur m.a. skilað sér í meiri gagnrýni á dóma í nauðgunarmálum, sbr. eftirfarandi afstöðu til nýlegra dómsmála sem er að finna í rannsókninni:

23 ára karlmaður sem ekki hefur áður hlotið dóm hefur samræði við 22 ára konu er hún liggur í áfengisdái á heimili hans. Myndir þú segja að refsivist í fangelsi í 18 mánuði og miskabætur til þolanda upp á 600 þúsund krónur sé: Hæfilegur dómur, of vægur eða of harður.

Of vægur 75%
Hæfilegur 21%
Of harður 4%

Það kemur jafnframt fram í rannsókninni að konur hafa alltaf meiri áhyggjur af kynferðisbrotum en karlar. Það þarf ekki að koma á óvart, enda meirihluti fórnarlamba kynferðisbrota konur. Á þessa staðreynd var m.a. bent á í 16 daga átakinu gegn kynbundu ofbeldi sem haldið er árlega frá 25. nóvember (alþjóðlegadegi til afnáms ofbeldis gegn konum) og til 10. desember (alþjóðamannréttindadagsins). Einkum vakti grein eftir Hrafnhildi Ragnarsdóttur sem ber yfirskriftina „Orðsending til íslenskra karlmanna“ mikil viðbrögð, en í henni ávarpar hún karlmenn og vísar til þeirra eigin ábyrgðar við að gera samfélagið öruggara fyrir konur.

Greinin, sem fjallar um fjallar um ótta kvenna við að verða fyrir kynferðislegu ofbeldi, vakti sterk viðbrögð. Margar konur þökkuðu Hrafnhildi fyrir greinina, enda lýsir hún veruleika kvenna almennt, eða þeim ótta og óöryggi sem margar konur upplifa. Því miður. Hættan á kynferðisofbeldi er enn til staðar og staðreyndin er sú að í meirihluta tilvika beita karlar konur ofbeldi þótt dæmi séu um undantekningar frá því þar sem karlar beita aðra karla kynferðislegu ofbeldi og konur beita karla kynferðislegri ofbeldi. Það sem undantekningarnar staðfesta er að kynferðislegt ofbeldi felur fyrst og fremst í sér valdbeitingu þar sem einstaklingar notfæra sér yfirburðastöðu eða tækifæri gagnvart fórnarlambinu, sem getur ekki varist eða á erfitt með að verjast misnotkuninni og ofbeldinu.

Nokkur dæmi um athugasemdir við grein Hrafnhildar Ragnarsdóttur

Það sem vakti mesta athygli greinarhöfundar hins vegar voru fjandsamleg viðbrögð sumra sem virtust taka ávarpinu persónulega og í stað þess að fordæma kynferðisofbeldi fór sami hópur í vörn og túlkaði greinina sem árás á karlmenn almennt. Það er nokkuð merkilegt í ljósi þess að varla getur nokkur maður réttlætt misnotkun og ofbeldi, eða hvað? Nema kannski hópurinn sem finnst „að refsivist í fangelsi í 18 mánuði og miskabætur til þolanda upp á 600 þúsund krónur“ sé hæfilegur dómur (21%) eða of harður (4%) þegar um er að ræða 23 ára karlmanns sem ekki hefur áður hlotið dóm og hafði samræði við 22 ára konu þar sem hún lá í áfengisdái á heimili hans, sbr. dæmið að ofan. Þetta er hugsanlega hópurinn sem Hildur Lilliendahl hefur afhjúpað sem „karla sem hata konur“ vegna ummæla þeirra í garð kvenna og viðhorfa gagnvart kynferðisofbeldi, sem virðist ekki vera skilið og fordæmt sem misbeiting valds, andleg og líkamleg pynting og eitt alvarlegasta afbrot á man(n)helgi.  Þvert á móti er eins og karlmönnunum í þessum hópi finnist þeir eiga tilkall til kvenna og að það geti m.a. réttlætt ofbeldi gagnvart konum. Að mati greinarhöfundar væri það næsta skrefið í jafnréttisbaráttunni að eiga við „karla sem hata konur“. Eitt skref í þá veru væri að færa almenn hegningarlög til samræmis við Samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum, sem Ísland hefur staðfest með lögum; stjórnarskrá Íslands, grein 65, sem segir að „[a]llir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti. Konur og karlar skulu njóta jafns réttar í hvívetna“; lög um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla og lög um fjölmiða, grein 27, sem leggur bann við hatursáróðri og hvatningu til refsiverðrar háttsemi og hljóðar svo: „Fjölmiðlum er óheimilt að hvetja til refsiverðar háttsemi. Bannað er að kynda undir hatri í fjölmiðlum á grundvelli kynþáttar, kynferðis, kynhneigðar, trúarskoðana, þjóðernis, skoðana [eins og í tilviki feminista] eða menningarlegrar, efnahagslegrar, félagslegrar eða annarrar stöðu í samfélaginu.“

Sem stendur er „kynferði“ ekki einn þeirra þátta sem er tilgreindur í þeirri grein almennra hegningarlaga sem snýr að hatursglæpum, þ.e. grein 233.a, en þar segir:

Hver sem með háði, rógi, smánun, ógnun eða á annan hátt ræðst opinberlega á mann [einstakling] eða hóp manna [einstaklinga] vegna þjóðernis þeirra, litarháttar, kynþáttar, trúarbragða eða kynhneigðar sæti sektum eða fangelsi allt að 2 árum.

Með því að bæta við „kynferði“ væri hægt að lögsækja þann hóp karlmanna sem konum stafar í raun og veru ógn af. Það eru „karlar sem hata konur“ sem vaða uppi með hatursáróður og hótanir um ofbeldi (nauðganir) í garð kvenna almennt, þó einkum í garð kvenfrelsis- og jafnréttissinna (femínista) og nafngreindra kvenna í þeim hópi, og sem „karlar sem hata konur“ kalla „öfgafemínista“.

Eins og staðan er núna þá geta „karlar sem hata konur“ látið hvaða orð falla án þess að það hafi nokkrar afleiðingar fyrir þá – orð án ábyrgðar. Þeir sem benda á meinsemdina sbr. Hildur Lilliendahl eru kallaðar „öfgafemínistar“ eins og fyrr segir, sem þykir jú skammaryrði. Sjálf varð Hildur fyrir nauðgun eins og hún hefur greint frá opinberlega sjálf í viðtali í DV. Karlmaður sem nauðgar konu(m) er vissulega „karl sem hatar konur“, enda fremur enginn slíkan glæp nema til staðar sé undirliggjandi hugmynd um að eiga nokkurs konar „guðlegt“ tilkall til kvenna, í bland við kvenfyrirlitningu. „Karlar sem hata konur“ eru í raun einhvers konar öfgafeðraveldissinnar sem trúa einlæglega á yfirburði og forréttindi karla. Það eru þeir karlmenn sem konum stafar raunveruleg ógn af.

Ástæðan er sú að „karlar sem hata konur“, eins og allir aðrir öfga- og ofstækismenn, eru yfirleitt ofbeldismenn í þeim skilningi að þeir réttlæta árásir í orði og æði á einstaklinga eða hóp einstaklinga, sem eru öðruvísi (minna virði) en þeir eða hafa aðrar skoðanir en þeir. Þeir líta niður á aðra (konur, kvenfrelsis- og jafnréttissinna, þ.m.t. karla) og fyrirlíta aðra (konur, kvenfrelsis- og jafnréttissona, þ.m.t. karla).

Sem dæmi um einstakling sem hefur, undir yfirskini gríns, kynt undir hatri og hvatt til ofbeldis  í garð kvenna, einkum kvenfrelsis- og jafnréttissinna, er Egill Einarsson í gervi Gillzeneggers. Það ætti að vera „refsiverð háttsemi“ í skilningi laganna en er það ekki eins og staðan er í dag. Það má segja að Egill Einarsson, í gervi Gillzeneggers, sé opinber holdgervingur „karla sem hata konur“. Fyrir utan árásir á konur almennt hefur hann einnig ráðist á karlmenn sem eru ekki á sömu skoðun og hann og kallað þá „menn með leggöng“.  Meðal þeirra „brandara“ sem hann hefur reytt af sér eru tilmæli um að senda „tvo harða“ á nafngreinda þingkonu sem mælti fyrir tillögu á þingi sem var honum ekki að skapi. Hér er að finna fleiri dæmi.

Þetta er grín að mati öfgafeðraveldissinna. Vandamálið er að hingað til hefur ekki verið hægt að „þagga“ niður í körlum sem hata konur með sama hætti og eins tókst að gera í tilviki þjóðernisöfgafélagsins Félags íslenskra þjóðernissinna árið 2001, þegar varaformaður þess var dæmdur á grundvelli greinar 233a almennra hegningarlaga til fésektar af héraðsdómi Reykjavíkur, sektar sem var þrefölduð í kjölfar áfrýjunar til Hæstaréttar. Varaformaðurinn var dæmdur fyrir ummæli sem hann lét falla í forsíðuviðtali við DV um einstaklinga á grundvelli kynþáttar þeirra, þ.e. fyrir niðrandi ummæli um hörundsdökka einstaklinga. Fordæmisgefandi dómur. Það hefur ekki heyrst í félagsmönnum Félags íslenskra þjóðernissinna síðan.

Fyrirheit í upphafi árs eru ávallt fögur. Sum verða að veruleika og önnur ekki. Tökum höndum saman um að taka næsta skref í átt að samfélagi sem byggir á gildum kvenfrelsis- og jafnréttissinna, bæði karla og kvenna. Það er samfélag þar sem konur þurfa ekki að óttast um öryggi sitt. Næsta skref er að láta „karla sem hata konur“ bera ábyrgð á orðum sínum og hótunum á opinberum vettvangi með því að bæta „kynferði“ inn í grein 233a. almennra hegningarlaga. Það er svo sannarlega kominn tími til.