„Kynlífsjákvæður femínismi“ annast skítverkin fyrir feðraveldið

Höfundur: Glosswitch

Í augum kvenna sem hafa alist upp undir oki feðraveldisins getur femínismi verið ógnvekjandi. Konur eiga því að venjast að reglurnar séu fyrirfram ákveðnar og tiltölulega óbreytanlegar: Vertu óvirk, framkvæmdu vilja annarra, sýndu karllægu valdi virðingu, óttastu ofbeldi af hálfu karla, farðu ekki yfir mörkin. Þetta er dapurleg heimsmynd en kona veit þó að minnsta kosti að hverju hún gengur. Svo blandar femínisminn sér í málið og þá gufa þessi skýru mörk upp, eða þannig var það alla vega hér áður fyrr. Nú er þessu farið á annan veg.

Sú var tíðin að sjálft orðið – femínismi – var ögrandi. Nú orðið deplar fólk varla auga þegar það heyrir það nefnt. Það er eitthvað ömurlega kaldhæðnislegt við það að setningin „já, en ég er femínisti“ er orðin ein af kennisetningunum sem eru notaðar til að festa í sessi hið karllæga vald, með jákvæðum formerkjum. „En ég er femínisti, og mér finnst allt í lagi að vera hlutgerð/vinna ólaunaða vinnu/vera áreitt kynferðislega/vera kölluð tussa!“ Um leið er verið að segja okkur, að vísu undir rós, að við séum komin heilan hring hugmyndafræðilega. Femínisminn er búinn að taka fyrir og afgreiða öll hin meintu vandamál og hann, femínisminn, hefur komist að þeirri niðurstöðu að fullorðna fólkið hafi víst haft rétt fyrir sér allan tímann. Allt þetta dót sem við vorum alltaf að kalla kúgun og valdbeitingu? Við erum sko alveg orðnar sáttar og sælar með það núna.

Og víkur þá sögunni að „kynlífsjákvæðum femínisma“ – þetta afbrigði femínisma sem felur í sér, með því einu að vera til og vera kallað þessu heiti, þá fyrirfram gefnu skoðun að öll önnur afbrigði femínisma séu fyrir þrautleiðinlegar þurrkuntur og siðferðispostula sem þurfa í rauninni bara að láta ríða sér almennilega (og þá helst með typpi í píku-aðferðinni). Ég efast raunar ekki um að afbrigðið hafi upphaflega sprottið af góðum ásetningi og að undirrót þess hafi verið sú skiljanlega, ef gallaða, kenning að það sé ekki kynlíf sem slíkt sem þurfi að umbylta heldur umgjörð kynferðislegra samskipta undir oki feðravaldsins, og það er nálgun sem femínísk orðræða hefur ekki alltaf gefið nægilega mikið rými.

Hvað sem því líður og hverjar sem upprunalegu hvatirnar voru er málið þó komið á það stig að meintur kynlífsjákvæður femínismi er farinn að ganga erinda feðraveldisins, alveg óumbeðinn. Sjáið nú til – allar prúðu stúlkurnar sem ólust upp í þrúgandi ótta við að gera eitthvað sem ekki mætti samkvæmt óskráðum reglum hafa nú fundið leið til að gera nákvæmlega það sem til er ætlast af þeim án þess að gangast við áhrifunum sem það kann að hafa á líf annarra. Allar gömlu staðalímyndirnar eru á lífi og við hestaheilsu og þær njóta dyggilega stuðnings hugmyndafræðilegra meyja sem standa á því fastar en fótunum að þær séu algerar dræsur.

Það ætti að vera hægt að gagnrýna kynjapólitíkina sem kynlífssala undirbyggir án þess að vera umsvifalaust greindur með „hórufóbíu“. Það ætti að vera hægt að gagnrýna grímulausa hlutgervinguna á berbrjósta stelpunni á síðu 3 án þess að vera vænd um drusluskömmun. Það ætti að vera hægt að afþakka flaut og kynferðislega áreitni í munnlegu formi á götum úti án þess að sitja undir dylgjum um að vera haldin stéttarhroka, vera einfeldningsleg eða vera kynferðislega bæld. Það ætti að vera hægt að vera ósammála gildandi lögum um vændi og aðra sölu á kynlífsverkum án þess að sæta ásökunum um að valda meiri skaða en ofbeldisfullir kúnnar og nauðgarar. Til allrar ólukku virðist ekkert af þessu framkvæmanlegt í orðræðu samtímans og orsökin er fyrirbæri sem er hvorki sérstaklega kynlífsjákvætt né femínískt, en fullyrðir þó að það sé hvort tveggja. Í rauninni er þetta bara kjaftæði sem ýtir undir kynjamisrétti og dregur upp mynd af kynlífshegðun og kynverund sem byggir fyrst og fremst á framboði á konum og eftirspurn karla eftir þeim.

Grundvallarhugmyndin að baki kynlífsjákvæðum femínisma er bæði íhaldssöm og hugmyndafræðilega takmörkuð og hverfist um þann ótta að ef feðraveldið hopi af þeim vettvangi sem það er nú ráðandi á standi eftir kynlaust og ástríðulaust tóm. Og þó er sannleikurinn augljóslega sá að þau sem gagnrýna hlutgervingu eru síst af öllu haldinn einhverjum ótta við uppáferðir. Þeir femínistar eru óravegu frá þeim ímynduðu kerlingarteprum sem grípa skelfingu lostnar um perlufestarnar sínar og falla í yfirlið af minnsta tilefni, kerlum sem bæði kvenhatarar og kynlífsjákvæðir femínistar ímynda sér sem sinn höfuðóvin. Þeir femínistar hafa einfaldlega þróað jákvæðni gagnvart kynlífi einu skrefi lengra með því að gera sér ljóst að enginn tekur ákvarðanir í hugmyndafræðilegu og félagslegu tómi og að allir eiga að njóta virðingar sem sjálfstæð og sjálfráða kynferðislega virk manneskja. Það á við um þig en það á líka við um mig og milljarða annarra. Hér fer málið að vandast. Þetta snýst nefnilega ekki bara um þig. Og ekki heldur bara um mig. Við þurfum að skapa heim sem veitir svigrúm fyrir þarfir okkar allra, en til að skapa slíkan heim verða að eiga sér stað gagngerar breytingar á öllu orsakasamhengi ákvarðanatöku okkar í kynlífi.

Höfum nú eitt alveg á hreinu: Femínisminn vill feðraveldið feigt. Femínisminn ætlar hvorki að suða né biðja kurteislega. Femínisminn hefur ekki í hyggju að kenna konum að sætta sig við að lifa sem undirtyllur. Hann hefur ekki á verkefnalistanum að kenna okkur að svara munnlegri áreitni, káfi á rassinn eða tungu sem er troðið upp í okkur með hressilegu viðhorfi þeirrar sem lætur svona gaura ekkert angra sig, enn síður að bregðast við þukli eða nauðgun á „réttan hátt“. Og ef þú ert núna að hugsa „óttalega hljómar þetta eins og miklir fordómar“ segi ég þér hér og nú að ég skil það fullkomlega. Ég veit að hugtök eins og „feðraveldi“ og „yfirráð karla“ gera fólki órótt (ég myndi kalla það „femínistafóbíu“ ef mér þætti ekki kominn tími til að við hættum að sjúkdómsvæða óánægju okkar). Ég veit að til eru konur sem þjást af djúpstæðum ótta við þær breytingar sem femínisminn gæti orsakað á heimsmynd þeirra og kynferðislegri vitund og hegðun þeirra. Það er erfitt að styðja eitthvað sem hefur að lokamarkmiði að valda úrbótum fyrir alla – ekki bara fyrir þig sem slíka – en femínismi á ekki að snúast um að misnota orð (valdeflingu, val, frelsi) til að breiða yfir það sem við viljum helst ekki sjá eða vita af. Við komum hingað til að rífa húsið, ekki til að mála stofurnar upp á nýtt.

Ég dæmi sjálfa mig ekki fyrir kynlífssögu mína eða fyrir kynlífshegðun mína í dag. Ég dæmi aðrar konur ekki heldur fyrir þetta. Ég dæmi hins vegar félagslega samhengið sem við sem kynverur erum föst í og mér finnst það óheilbrigt samhengi. Ég ætlast ekki til þess að þú sért sammála mér en ég ætlast til þess að þú leyfir skoðun minni að heyrast, því annars verða aldrei neinar breytingar. Í Taming the Shrew? Choice feminism and the fear of politics lýsir Michaele L. Ferguson því hvernig óttinn við pólitískan femínisma veldur því að við sneiðum hjá greiningum á grunngerðum eða afgreiðum alla gagnrýni sem persónulegar og meiðandi:

[Valkostafemínismi] gefur villandi loforðum um að þar sem valkostir eru einstaklingsbundnir hafi þeir engar samfélagslegar afleiðingar; þannig losni konur við ábyrgðina sem fylgir því að taka tillit til hins stærra samhengis ákvarðanna sinna. […] Þar af leiðandi hefur valkostafemínismi mikil og afdrifarík áhrif á pólitíska hugsun kvenna: hann fælir okkur frá því að gangast við samfélagslegri ábyrgð okkar vegna ákvarðananna sem við tökum, hann þaggar niður gagnrýna umræðu um það hvaða valkostir teljast mikilvægir og hvaða valkostir eru í raun blekkingin ein, hann samþykkir og hampar neysluhyggjunni gagnrýnislaust og umræðulaust og það sem alvarlegast er fyrir framtíð femínismans: hann letur konur til virkrar stjórnmálaþátttöku […]

Ef okkur er ekki leyft að efast um réttmæti ákvarðanna okkar getum við ekki efast um feðraveldið eða neitt hinna stigveldanna sem skarast við feðraveldið. Án félagslegs samhengis eru okkur allar bjargir bannaðar. Við verðum á fá svigrúm til að kanna og ræða möguleikana sem gætu verið fyrir hendi til að gera hlutina öðruvísi, til að hugsa öðruvísi.

Slík könnun, slík orðræða gerir okkur ekki að fordómafullum eða teprulegum kerlingum með hórufóbíu. Hún gerir okkur heldur ekki óskeikular eða alvitrar. Hún gerir okkur að manneskjum sem setja sífellt spurningamerki við það sem er, var og verður, bæði hugmyndafræðilega og í verki. Hún gerir okkur að manneskjum sem eru tilbúnar til að óhreinka hendurnar. Það merkir að sama hvaðan við komum, sama hverjar við erum eða hver kynlífsreynslusaga okkar er, erum við ekki þær flekklausu.

Mig langar heldur ekki til að vera flekklaus og ég vil ekki hafa rétt fyrir mér í hvert skipti. Ég vil ekki að allar ákvarðanir verðir skoðaðar í einangrunarklefa, gerilsneyddar og lofttæmdar. Ég vil ekki að réttur minn til að fá að ríða sé háður því að einhver annar láti ríða sér. Það hlýtur að vera til einhver skárri aðferð við þetta.

—-

Pistillinn birtist fyrst hér, á síðu bloggskrifarans Glosswitch á vefsvæði dagblaðsins New Statesman. Halla Sverrisdóttir þýddi með góðfúslegu leyfi.