Femínisti, trúleysingi og einlæg stuðningskona moskubyggingar í Reykjavík

Höfundur: Guðrún Margrét Guðmundsdóttir

Ég nenni sjaldnast að skrifa það sem mér liggur á hjarta, enda tekur það mig oftast óratíma, en núna finn ég mig knúna til að setja hugsanir á blað og henda reiður á af hverju oddviti Framsóknarflokksins Sveinbjörg Birna hefur valdið mér ómældu hugarangri undanfarna viku, og nú síðast í gær einnig formaðurinn og forsætisráðherrann, maður sem ég hef margoft hrist hausinn og brosað út í annað yfir, án þess að finna fyrir þeirri óvild sem ég geri nú. Hinir grímulausu múslimafordómar sem birtast í málflutningnum, í bland við þjóðrembu og kristna trúrækni, finnast mér hreinlega ógnvekjandi, þrátt fyrir að ég sé bæði nær trúlaus og róttækur femínisti, með tilheyrandi ofnæmi fyrir feðraveldinu. Þetta kann að hljóma eins og mótsögn í eyrum einhverra og hafa andstæðingar moskubyggingar hér í borg beinlínis kallað eftir afstöðu femínista í málinu, vegna þeirrar kvennakúgunar og -ofbeldis sem einkennir Íslam, að þeirra mati.

Ég ætla hvorki að rekja atburðarásina síðustu viku né fjalla efnislega um málflutning leiðtoganna tveggja, hvað þá gefa yfirklórinu og eftiráskýringunum þeirra gaum. Miklu frekar langar mig að kanna hvers vegna moskubyggingin við Suðurlandsbraut er orðin mér slíkt hjartans mál, án þess þó að ég þykist tala fyrir hönd allra femínista.

Mér leiðist trú ákaflega, trúariðkun og trúartal almennt. Barnatrúin hefur dofnað með árunum og Júníversinn virðist smám saman hafa leyst Guð af hólmi. Það má líklega rekja til vantrausts á skipulögðum trúarbrögðum en um leið þarfar fyrir einhvers konar æðri mátt í lífinu. Eingyðistrú er nefnilega alltaf í slagtogi við feðraveldið, þétt samofið bræðralag sem erfitt er að aðskilja; þess vegna hef ég orðið tortryggin gagnvart henni og loks misst trúna. Bræðralag þetta afhjúpar sig sí og æ og auðvelt er að nefna mýmörg dæmi því til stuðnings. Í fljótu bragði má telja þöggun Þjóðkirkjunnar á kynferðisofbeldi Ólafs Skúlasonar, fyrrverandi biskups Íslands, og nú nýlega lýsingar á framferði, kynferðislegri áreitni, stjórnsemi og yfirgangi trúarleiðtogans Gunnars í Krossinum gagnvart kvenkyns meðlimum safnaðarins.

Kaþólska kirkjan neitar enn að vígja kvenpresta, hafnar samkynhneigðum og ráðskast með líkama kvenna og auk þess vex trúarofstæki í kvenfjandsamlegum dúr ásmegin vestanhafs. Með vísan í Kóraninn er konum við Persaflóa neitað um ýmis mannréttindi, mismunað með lögum og ferðafrelsi þeirra skert.

Kannski er ekki beinlínis við trúna sjálfa að sakast, þannig lagað, ef ég á að vera alveg sanngjörn. Trúin inniber vissulega margt gott og gilt, þar er að finna leiðbeiningar um hvernig eigi að koma fram við náungann, vera mildur og sýna samkennd. Eins veitir hún styrk og huggun á erfiðum tímum. Vandamálin byrja þegar hún snýst gegn öðrum, þegar allir sem eru annarrar trúar eru „hættulegir“, „lenda áreiðanlega í helvíti“, snúa ekki frá „villu síns vegar“ og eru því jafnvel „réttdræpir“. Til samanburðar er ekki hægt að kenna leiknum fótbolta, með bolta, leikmönnum, tveimur mörkum, reglum og hvítum línum á grasi, um allar bullurnar sem hanga utan í honum, spillingunni sem þrífst á meðal stjórnenda, hvað þá valda- og peningasýkina sem fótboltanum fylgir. Vandamálið er að þættir sem kynda undir ósómann eru innbyggðir jafnt í trúarbrögð sem fótbolta. Þeir eru: „Ég er æðri en þú og ég er betri en þú, ég mun sigra eða jafnvel lúskra á þér.“ Nákvæmlega sömu sögu er að segja um þjóðræknina sem Sigmundi Davíð verður tíðrætt um. Það er vissulega ekkert athugavert við að þykja vænt um landið sitt, tungumálið og náttúruna og virða upprunann, svo framarlega sem sú væntumþykja umbreytist ekki í: „ég er æðri en þú“. Um leið og farið er yfir mörk þjóðrækni yfir í íslenska þjóðernishyggju er fjandinn laus og rasisminn og útlendingafóbían blasa við og fljóta upp á yfirborðið. „Hreina vatnið, hreina loftið, hreini kynstofninn“ – úps, þið skiljið?

Ég bjó lengi í Miðausturlöndum, nánar tiltekið í Katar, Sameinuðu arabísku furstadæmunum, Jemen og Kúvæt, allt löndum þar sem Íslam er hluti af daglegu lífi og samofið menningunni. Flestir sem ég þekkti iðkuðu trú sína á lágstemmdan hátt, báðu fimm sinnum á dag, gáfu ölmusur og föstuðu í Ramadan-mánuðinum án þess að gera veður úr af því. Aðrir voru uppáþrengjandi og montuðu sig í sífellu af trúrækninni og eigin dyggðum. Ég staðsetti mig alltaf utan trúarbragða. Meira að segja eftir að ég var flutt heim til Íslands og byrjuð í mannfræði við HÍ hélt ég áfram að sneiða hjá öllu efni sem tengdist Íslam, enda var mér farið að leiðast trú óskaplega.

Það var ekki fyrr en eftir 11. september 2001 að ég varð að taka afstöðu með múslimum, löndum og svæðum sem mér þykir vænt um, vinum mínum og samborgurum á þessari jörð, mér rann einfaldlega blóðið til skyldunnar. Andúð og fordómar gagnvart múslimum og Íslam urðu meiri en nokkru sinni fyrr og þar að auki einsleitari og grimmilegri í eitruðu andrúmslofti vanþekkingar, hefndarþorsta og ótta. Hugrenningatengsl á milli Íslam/múslima annars vegar og hryðjuverka og ofbeldis hins vegar hafa myndast í huga alltof margra. Þetta tel ég vera undirliggjandi ástæðu fyrir málflutningi Framsóknarfólksins ofangreinda, þegar öllu er á botninn hvolft.

Ég verð afskaplega glöð þegar moskan rís loks í Reykjavík og samgleðst íslenskum múslimum af öllu hjarta. Þeir eiga það sannarlega skilið að eignast loksins sitt eigið bænahús eins og aðrir trúarhópar, enda er þörf þeirra, líkt og annarra heimsbúa, til að trúa á og tilbiðja Guð sinn sterk. En til að svara spurningu andstæðinga moskubyggingarinnar um femínista munu þau sannarlega láta til sín taka ef konum sem sækja moskuna verður mismunað á grundvelli kynferðis á einhvern hátt, rétt eins og femínistar hafa gert í tilfellum kvennakúgunar innan kristinnar kirkju. Það er hins vegar allt önnur ella og ber að skoða ef og þegar þar að kemur.