Svar við pistli Jóns Steinars í Morgunblaðinu 18. nóvember síðastliðinn

Í ljósi pistils sem þú, Jón Steinar, sendir út frá þér nú á dögunum langar okkur í
Öfgum að leiðrétta nokkrar rangfærslur. Okkur grunar að þú hafir ruglast aðeins sem
getur komið fyrir á bestu bæjum.
Viðhorf þitt er alda gamalt og virkaði það lengi vel til að þagga niður í þolendum.
Ofbeldi er aldrei á ábyrgð þolenda, það er ávallt á ábyrgð gerenda.
Þolendur hafa skilað skömminni. Jón Steinar, vinsamlegast ekki reyna að þröngva
henni upp á okkur aftur.
Það er þekkt að þolendur hafa þurft að bera skömm af ofbeldi. Þegar þolendur öðlast
meiri styrk og sterkari rödd þá er reynt að finna aðrar leiðir til þess að reka þá aftur
inn í þögnina svo ofbeldið sem þrífst í þögninni fái ekki að líta dagsins ljós. Þolendum
var drekkt, þolendur voru lokaðir inn á geðsjúkrahúsum, þolendur voru hraktir úr
samfélaginu, þolendur hafa verið gerðir ábyrgir fyrir mannorði gerenda og
lögregluskýrslum hefur verið lekið á veraldarvefinn.
Slaufunarmenningin hefur verið ríkjandi í umræðunni á þessu ári. Okkur í Öfgum
langar að minna þig á að gjörðir gerenda og opinberun gjörða þeirra virðast hafa litlar
afleiðingar hvað varðar þátttöku í íþróttum eða brottrekstur úr vinnu. Það hefur einnig
litlar afleiðingar hvort sem þeir fara í gegnum réttarkerfið og hljóti þar dóm, málið sé
fellt niður eða þeir séu nafngreindir á samfélagsmiðlum. Á sama tíma gerist það
gjarnan að þolendur hrekjast burt, hljóta örorku, glíma við vímuefnavanda og þola
opinbera smánun svo nokkur atriði séu upp talin. Slaufunarmenningin umtalaða
virðist eiga lítið við um gerendur en meira um þolendur og fólk sem stendur með
þeim.
Það er gild ástæða fyrir því að barist hefur verið gegn þolendaskömmun – þar sem
ábyrgðin er sett á þolendur. Pistill þinn, Jón Steinar, er í heild sinni enn ein “hvernig á
ekki að láta nauðga sér” aðferðin sem ítrekað er troðið á þolendur, ákveðinn plástur
á vandamálið og falskt öryggi. Þolendur þurfa ekki fleiri ábendingar, við þurfum
fræðslu, forvarnir og vitundarvakningu á öll skólastig. Með því að beina spjótum
okkar að upprætingu vandans drögum við frekar úr tíðni ofbeldis og gerum
gerendum kleift að axla ábyrgð og sýna fram á betrun.
Þú virðist ruglast aðeins þegar þú talar um vímuefnanotkun þolenda.
Í fyrsta lagi er það þekkt aðferð að byrla þolendum í öllum mögulegum aðstæðum,
hvort sem áfengi er við hönd eða ekki.
Í öðru lagi þá er ofbeldi í nánum samböndum algengara en ofbeldi af hendi
ókunnugra einstaklinga. Þess má einnig geta að ofbeldi í nánum samböndum getur
aukist þegar leghafi er barnshafandi.
Í þriðja lagi, þau sem verða fyrir ofbeldi eru í meiri hættu á að leiðast út í
vímuefnaneyslu.
Algengt er að þolendur ofbeldis leiti í vímuefni til að deyfa sig og komast yfir áföllin
sem þau urðu fyrir. Skýrsla sem Ingólfur V. Gíslason gerði, Ofbeldi í nánum
samböndum, rennir stoðum undir þetta. Hvort kemur þá á undan eggið eða hænan?
Ef kona býr við ofbeldi eykur það líkur á það að konan misnoti vímuefni. Ábyrgðin er
alltaf gerandans, ekki þolandans. Það skiptir ekki máli hversu mikið þolandi drakk
eða drakk ekki, það á aldrei að brjóta á öðrum.
Oft þegar þolendur deyfa sig með vímuefnum er aftur brotið á þeim. Í pistli þínum
segir þú þolendum að ef þau hefðu bara sleppt því að neyta vímuefna hefðu þau
sloppið. Sú orðræða er skaðleg og ekki byggt á staðreyndum mála.
Við í Öfgum teljum skrif þín og viðhorf skaðleg þar sem við vitum að þolendur
ofbeldis eru 10x líklegri en aðrir til að reyna að taka sitt eigið líf. Í rannsókn sem
háskólinn í Warwick gerði á yfir 3500 konum árið 2018 kom í ljós að 24% þeirra
höfðu þjáðst af sjálfsvígshugsunum. 18% kvennanna höfðu gert áætlanir um að taka
sitt eigið líf og einnig renna gögn frá góðgerðarsamtökunum SafeLives í Englandi
stoðum undir það sama.
Í rannsókninni “The Cost of Domestic Violence” kemur fram að ein af hverjum átta
konum sem látist hafa af völdum sjálfsvígs voru þolendur heimilisofbeldis. Þar er
einnig bent á hversu margar konur láta lífið af völdum maka eða fyrrum maka, verða
fyrir heimilisofbeldi o.s.frv. Í víðtækustu rannsókn um ofbeldi hér á landi (áfallasaga
kvenna) kemur fram að 40% kvenna hafa orðið fyrir ofbeldi á lífsleiðinni. Það eru
69.000 konur. Ert þú, Jón Steinar, að segja að þessar 69 þúsund konur á aldrinum
18-70+ þurfi að passa sig að drekka minna?
Að lokum, þá er þetta brotabrot af rangfærslum í pistli þínum. Viðhorf þín undirstrika
að við eigum enn langt í land og hvað samfélagið er fjandsamlegt gagnvart
þolendum ofbeldis. Þú dregur ekki úr tíðni ofbeldis með þolendaskömmun, þú dregur
úr tíðni ofbeldis með því að setja ábyrgðina þar sem hún á heima, hjá gerendum.